Dr inż. Bogdan Rymsza (Dr h.c.)

Bogdan-RymszaDr inż. Bogdan Rymsza jest byłym pracownikiem dawnej Katedry Mechaniki Gruntów i Fundamentowania powołanej w 1946 r. na Wydziale Budownictwa Lądowego Politechniki Warszawskiej, której wieloletnim kierownikiem był prof. Radzimir Piętkowski (lata 1946-1960), a następnie prof. Roman Czarnota-Bojarski (1960-1970). To właśnie w tej Katedrze w 1963 r. rozpoczął pracę ówczesny mgr inż. Bogdan Rymsza. Mimo upływu blisko pięćdziesięciu lat, okres swojej pracy w Katedrze MGiF dr B. Rymsza wspomina z dużym wzruszeniem i często podkreśla, że ś.p. prof. Roman Czarnota-Bojarski (1909-1978) był jego głównym nauczycielem, któremu zawdzięcza ukierunkowanie naukowo-dydaktyczne i wiedzę inżynierską. Nawiązując do lat późniejszych, z wielką atencją mówi też o prof. dr. hab. inż. Eugeniuszu Dembickim, który – jak ujmuje to dr B. Rymsza – wprowadził go w świat nauki i zainteresował pracą w Polskim Komitecie Geotechniki.
Bogdan Rymsza urodził się 27 sierpnia 1940 r. w Szumkach koło Bielska Podlaskiego, gdzie jego rodzice schronili się po wojennej ucieczce z Wileńszczyzny. Szkołę podstawową i liceum ogólnokształcące ukończył w Olecku (1958). Studia rozpoczął na Wydziale Budownictwa Lądowego PW, kończąc je z wyróżnieniem na zreorganizowanym Wydziale Inżynierii Budowlanej (1963). Studiował na specjalności Mosty i budowle podziemne i w ramach pracy magisterskiej przedstawił „Projekt budynku hotelowego z czteropoziomowym garażem podziemnym”. Oryginalna koncepcja wykonania garażu jako zespolonej studni opuszczanej skłoniła prof. R. Czarnotę-Bojarskiego do zaproponowania mu pracy w Katedrze. Staż asystencki mgr. inż. B. Rymszy przebiegał dwukierunkowo. W ramach pracy uczelnianej opracowywał katalog działowy katedralnego księgozbioru, co implikowało studia literaturowe. Drugą ścieżką szkoleniową były półformalne krótkie praktyki, które dzięki rozległym kontaktom Profesora, odbywał na różnych budowach. Jak wspomina dr B. Rymsza, szczególnie kształcące były „rozmowy sprawozdawcze”, w trakcie których prof. R. Czarnota-Bojarski nie tylko „przepytywał” z robót fundamentowych, ale przekazywał szereg cennych wskazań praktycznych. Znaczącym w rozwoju zawodowym B. Rymszy był rok 1965, kiedy został włączony do prac eksperckich wykonywanych w ramach Towarzystwa Naukowego Ekspertów Budownictwa i zaczął prowadzić ćwiczenia projektowe również z Fundamentowania.
Dobrym zwyczajem Katedry były częste zebrania naukowo-dyskusyjne, będące przeglądem literatury technicznej. Omawiając jeden z „przydzielonych” artykułów ówczesny mgr inż. B. Rymsza przedstawił swoje krytyczne uwagi dotyczące metodyki badań opisanych w artykule. I tak – z inspiracji prof. R. Czarnoty-Bojarskiego, który podsumował wywód asystenta: „no to napisz o tym” – powstał pierwszy artykuł mgr. inż. B. Rymszy „O zmienności współczynnika ściśliwości i rozkładzie naprężeń pod fundamentem”, opublikowany w Inżynierii i Budownictwie (10/1966). Później było kilka innych publikacji i skrypt B. Rymszy „Mechanika gruntów w zastosowaniu praktycznym” (1968). Skrypt ten miał kilka wydań, a za wydanie trzecie (1972 – poprawione) autor otrzymał nagrodę Ministra Nauki Szkolnictwa Wyższego i Techniki. Jest ewenementem, że skrypt ten, którego ostatnie wydania ukazały się blisko 40 lat temu (1974; 1976), jest nadal wypożyczany z bibliotek i kserowany przez studentów jako cenna pomoc dydaktyczna. Pod koniec lat sześćdziesiątych ubiegłego wieku B. Rymsza zaczął bliżej interesować się zagadnieniami parcia gruntu i statyką konstrukcji oporowych. Na II Międzynarodowe Seminarium „Soil Mechanics and Foundation Engineering” (Łódź 1970) przygotował referat „Conditions determining stability of retaining walls”. Referat został pozytywnie oceniony na sesji.
W tym okresie kończył już badania modelowe dotyczące zmienności parcia gruntu przy różnych schematach przemieszczenia ścianki oporowej. Wyniki badań i ich analizę przedstawił w rozprawie doktorskiej pt. „Zależność parcia gruntu sypkiego od przemieszczeń sztywniej ścianki oporowej”, którą obronił w 1971 r.
W roku akademickim 1970/71 w ramach politycznej reorganizacji struktur uczelnianych została zlikwidowana Katedra Mechaniki Gruntów i Fundamentowania. Etatowi jej pracownicy oraz pracownicy Katedry Geotechniki kierowanej przez prof. Z. Wiłuna (Wydział Inżynierii Sanitarnej i Wodnej), w której pracował między innymi niżej podpisany, zostali włączeni do nowoutworzonego Zakładu Geotechniki w Instytucie Dróg i Mostów, powołanym na Wydziale Inżynierii Lądowej. Wtedy to poznałem bliżej B. Rymszę, nadal utrzymując z nim kontakty koleżeńskie i zawodowe. Przez kilka następnych lat obaj Profesorowie (prof. R. Czarnota-Bojarski i prof. Z. Wiłun) zachowali nieformalne kierownictwo nad swoimi zespołami. W tym okresie dr inż. B. Rymsza nadal współpracuje z prof. R. Czarnotą-Bojarskim. Wspólnie wykonują wiele ekspertyz i opinii geotechnicznych, piszą też razem referat „Influence of Neighbouring Structures of the Deep Foundations”, prezentowany na VIII Międzynarodowym Kongresie MGiF (Moskwa 1973), gdzie obaj mieli krótkie wystąpienia na sesji dyskusyjnej. Rok później dr inż. B. Rymsza uczestniczy w konferencji „Field Instrumentation in Geotechnical Enginnering”, na której przedstawia swoją metodę cechowania czujników do pomiaru parcia gruntu uwzględniającą wpływ przesklepień membranowych; wystąpienie zostało opublikowane w księdze pokonferencyjnej (FIGE: Part 2, pp. 582-584 London, 1974). Jedną z ważniejszych prac napisanych w tym okresie przez dr. B. Rymszę jest artykuł „Influence of Backfill Height and Compaction on Earth Pressure and Rest”, opublikowany w renomowanym kwartalniku Studia Geotechnica (nr I/1973). W artykule tym autor wskazuje na krzywoliniowość rozkładu parcia gruntu przy warstwowym zagęszczeniu zasypki. Zwraca też uwagę na zróżnicowania współczynnika parcia spoczynkowego przy gruntach rodzimych i gruntach zasypowych. Zagadnienia te będą przedmiotem dokładniejszych rozważań w późniejszych pracach autora. Po uzyskaniu odpowiednich zezwoleń i pozytywnej recenzji od prof. R. Czarnoty-Bojarskiego, dr inż. B. Rymsza opublikowuje „Wytyczne badania gruntów w podłożu ciężkich i szczelnych budynków osłonowych” (wyd. Instytut Dróg i Mostów PW-Warszawa, 1977). „Wytyczne” są zmodyfikowaną wersją analizy studialnej, wykonanej w ramach problemu węzłowego dotyczącego projektowania obiektów elektrowni jądrowej.
Po śmierci prof. R. Czarnoty-Bojarskiego (1978) dr inż. B. Rymsza został włączony do zespołu dydaktycznego prof. dr. hab. inż. Z. Grabowskiego. Nadal jest bardzo aktywnym pracownikiem, zaangażowanym w dydaktyce i w pracach naukowo-badawczych (granty, prace statutowe), czego wyrazem są jego liczne referaty wygłaszane na zebraniach naukowych Zakładu.
Szczególnym okresem w życiu prywatnym i uczelnianym dr. inż. B. Rymszy były lata osiemdziesiąte ubiegłego wieku. Od początku włączył się w nurt przemian posierpniowych. Jako delegat Wydziału uczestniczył w zebraniu założycielskim NSZZ Solidarność w Politechnice Warszawskiej, a następnie – po wyborze na przewodniczącego Wydziałowej Komisji Solidarności – koordynował działalność związku na Wydziale Inżynierii Lądowej. To z tamtego okresu, kiedy to wraz z kolegami z Komisji zorganizował przedświąteczne spotkanie pracowników i studentów Wydziału z hasłem „Boże Narodzenie – Polskie Odrodzenie”, pochodzi tradycja wydziałowych spotkań wigilijnych (hasło „zatarło” się – tradycja została). Po delegalizacji związku, mimo upomnienia udzielonego przez tzw. komisję weryfikacyjną, działał – jak się później dowiedziałem – w strukturach niejawnych. Po reaktywowaniu „Solidarności” został ponownie wybrany przewodniczącym Wydziałowej Komisji Solidarności, co było wyrazem uznania dla jego postawy. Charakteryzując pozazawodową działalność dr. B. Rymszy w latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku, należy wspomnieć o organizowanych przez niego „Jasełkach”. W 1985 r. na kanwie sztuki Lucjana Rydla „Betlejem Polskie”, dr B. Rymsza napisał uwspółcześniony scenariusz „Polskich Jasełek”, w których znalazły się czytelne odniesienia do sytuacji w kraju. Wyreżyserowane przez niego „Jasełka”, były wystawiane w kilku kościołach oraz Domach Opieki Społecznej i w szpitalu (1985/86, 1987/88).
Na początku lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku dr B. Rymsza opracował referat normalizacyjny „Założenia nowelizacyjne normy PN-68/B-03010: Ściany oporowe”, a następnie – już jako członek zespołu autorskiego kierowanego przez prof. dr hab. Eugeniusza Dembickiego – skonkretyzował wskazania normowe w trzech rozdziałach, które zostały przyjęte i zapisane w normie PN-83/B-03010. Opracował też kilka ekspertyz i opinii technicznych, m.in. „Analizę optymalizacyjną kształtowania nasypu kolejowego linii LHS” (IDiM-PW, 1983) oraz „Opinię techniczną w sprawie przyczyn uszkodzeń i sposobu zabezpieczenia kościoła w Nowej Słupi” (opracowanie społeczne, 1980). Druga opinia jest szczególnie interesująca ze względu na jej kompleksowość i była przedstawiona na zebraniu Zakładu, spotkaniu eksperckim w PZITB oraz na zebraniu Oddziału Stołecznego PKG.
W tym czasie rozpoczęliśmy też pracę nad skryptem „Badania laboratoryjne i polowe gruntów” (S. Pisarczyk, B. Rymsza – Wydawnictwo Politechniki Warszawskiej 1986, 1988, 1993; dodruk 2002, 2008). Chociaż znaliśmy się z racji dziesięcioletniej pracy w jednym zakładzie, to bezpośrednie spotkania i wzajemne konsultacje związane z redagowaniem skryptu pozwoliły mi bliżej poznać wysokie predyspozycje intelektualne dr. B. Rymszy. W przeglądowym okresie (1980-90) dr B. Rymsza opublikował 3 artykuły, m.in. dotyczący określania wymaganej głębokości badań geotechnicznych (Inżynieria i Budownictwo, nr 2-3/1987) oraz 4 referaty (w tym 2 współautorskie: M. Bukowski, B. Rymsza) opublikowane w materiałach Krajowych Konferencji MGiF (VI-IX). Pełne ujęcie zagadnienia osiadania podłoża gruntowego obciążonego fundamentem przy istnieniu mimośrodu i nomogramy obliczeniowe B. Rymsza podał w późniejszym opracowaniu „Settlement of eccentrically loaded foundation (Proc. of X-th Eur. Conf. on SMFE, vol. II – Firenze, 1991). W omawianym tu okresie opracował też 4 recenzje książek autorów krajowych i zagranicznych, w tym recenzję 3-tomowego dzieła. Á. Kézdi, L. Rétháti: „Handbook of Soil Mechanics”.
W 1985 r. dr inż.. B. Rymsza rozpoczął dodatkową pracę w warszawskim Biurze Projektów „Metroprojekt”. Jako konsultant do spraw geotechniki opiniował dokumentacje geologiczno-inżynierskie i inne opracowania wykonywane na potrzeby projektowania obiektów metra. W czasie kilkunastoletniej pracy w „Metroprojekcie” konsultował wiele zagadnień projektowych i opracował szereg „Wytycznych”, w tym szczególnie cenne „Zestawienie wartości parametrów gruntu dla wydzieleń występujących na trasie I linii metra w Warszawie” (dr inż. B. Rymsza, mgr inż. R. Petri – BP Metroprojekt, 1987). Dr B. Rymsza kierował też zespołem realizującym temat badawczy „Wyznaczanie parcia gruntu na odcinku doświadczalnym stacji metra A.11 na podstawie pomiaru sił w rozporach”. W ramach tego tematu wykonano dwa opracowania:

  1. Program badań i metodyka określania parcia gruntu (dr inż. B. Rymsza, mgr inż. R. Petri – BP Metroprojekt, 1993), gdzie przedstawiono założenia badawcze i oprzyrządowanie pomiarowe na stykowych odcinkach porównawczych (ściana szczelinowa – obudowa berlińska);
  2. Interpretacja wyników badań parcia gruntu (dr inż. B. Rymsza, współpraca mgr inż. R. Misiurek, mgr inż. R. Petri – BP Metroprojekt, 1995), gdzie określono zmienność parcia gruntu w poszczególnych fazach wykonywania wykopu i budowy stacji A.11.

Przedmiotem zainteresowań naukowych dr. inż. B. Rymszy są cztery główne zagadnienia:

  • zróżnicowania modelowe współczynnika parcia spoczynkowego i rozkład parcia gruntu przy warstwowym zagęszczeniu zasypki,
  • modele interakcyjne określające współzależność parcia gruntu i przemieszczeń ściany oporowej,
  • osiadania podłoża przy mimośrodowym obciążeniu fundamentu,
  • parcie gruntu na obudowę tunelu i jego zmienność przy odkształceniach konstrukcji.

Dwa pierwsze zagadnienia były omawiane na seminariach (1, 2), jakie dr B. Rymsza prowadził na Wydziale Inżynierii i Środowiska Uniwersytetu Stanowego w Michigan (Civ. and Env. Engineering):

  1. Influence of backfill compaction on the induced earth pressure at rest (Ann Arbor,10-12.IV.1996);
  2. Loads on rigid retaining walls and displacements due to backfilling (Ann Arbor, 23÷25.V.2007).

Wszystkie cztery zagadnienia problemowe były szeroko omawiane na polsko-rosyjskich konferencjach „TPB-TOS” (Teoretyczne Podstawy Budownictwa – Teoretičeskije Osnovy Stroitelstva) oraz na seminariach, jakie dr inż. B. Rymsza kilkakrotnie prowadził w Moskiewskim Państwowym Uniwersytecie Budowlanym (MPUB – MGSU; dawniej MISI). Dr B. Rymsza był przedstawicielem Politechniki Warszawskiej w jury Międzynarodowego Konkursu Prac Dyplomowych (MISI – Moskwa 1989, 1990), a później (1991-2008), jako Pełnomocnik Dziekana Wydziału Inżynierii Lądowej współorganizował coroczne konferencje „TPB-TOS” (przeprowadzane przemiennie w Warszawie i w Moskwie), będąc co drugi rok redaktorem księgi konferencyjnej i jednym z recenzentów referatów zgłaszanych na sesję „Zagadnienia Geotechniczne”. W dotychczas wydanych księgach jest 25 referatów dr. B. Rymszy oraz 8 współautorskich (m. in. V. I. Andrejev – B. Rymsza, M. Bukowski – B. Rymsza), które z reguły wygłaszał w języku rosyjskim. W uznaniu osiągnięć naukowych i zaangażowania w rozwijanie współpracy międzyuczelnianej Senat Moskiewskiego Uniwersytetu Budowlanego uchwałą z 21.06.2001 r. nadał dr. B. Rymszy tytuł Doktora Honoris Causa. Uroczystość wręczenia dyplomu dr h.c. i togi uniwersyteckiej dr. B. Rymszy przez Rektora MGSU odbyła się w Moskwie 4 lipca 2001 r. na X Jubileuszowej Konferencji „TOS-TPB”. W swoim wykładzie pt. „Politechnika Warszawska – przeszłość i teraźniejszość” wspomniał również o smutnych kartach historii Politechniki, m.in. o zamknięciu „Szkoły Przygotowawczej do Instytutu Politechnicznego” i carskich represjach po stłumieniu Powstania Listopadowego.
Charakteryzując dorobek naukowy dr. inż. B. Rymszy, należy co najmniej wymienić następujące prace i wystąpienia na konferencjach europejskich i międzynarodowych:

  • Relationship between earth pressure and displacements of the retaining structure (6. kolokwium francusko-polskie, Douai 1993);
  • Safety analysis of the backfilled retaining wall (Structures Congress; ASCE – Chicago, 1996);
  • Determination of loading and displacements of the backfilled retaining wall due to soil-structure interaction (Proc. XIV IC SMFE, vol.2 – Hamburg, 1997);
  • Design and construction of tunnels (pamelist for DS.4.2, XII EC SMGE – Amsterdam, 1999);
  • Influence of earth pressure on the inner forces in the tunnel lining (XIII EC SMGE-Prague, 2003).

Dr inż. B. Rymsza w latach 1995-99 był członkiem Europejskiego Komitetu Technicznego ERTC-9, biorąc udział w opracowaniu zaleceń „Geotechnical aspects of the design of shallow bored tunnels” (Ernst & Sohn – Berlin, 1997). Pełnił też zaszczytne funkcje na konferencjach: wielokrotnie był przewodniczącym sesji, generalnym referentem bądź recenzentem działowym. Z rekomendacji prof. E. Dembickiego przez kilka kadencji był członkiem Zarządu Głównego Polskiego Komitetu Geotechniki. Aktualnie jest wiceprzewodniczącym Oddziału Stołecznego PKG i członkiem Komisji Egzaminacyjnej do spraw Certyfikatów. W latach 1992-2000 był członkiem Sekcji Geotechniki KILiW PAN i przez wiele lat brał udział w pracach Normalizacyjnej Komisji Problemowej do spraw Geotechniki (NKP 254; później KT 254).
Na szczególne uznanie zasługuje działalność dydaktyczna dr. B. Rymszy. Oprócz zajęć programowych (Geotechnika I, II), na Wydziale Inżynierii Lądowej PW prowadzi on również interdyscyplinarny przedmiot „Współpraca konstrukcji z podłożem”. Jest promotorem wielu ciekawych prac dyplomowych. W ostatnich latach pracy „etatowej” dwukrotnie otrzymał nagrodę Rektora Politechniki Warszawskiej za osiągnięcia naukowe (1998; 2003) oraz – również dwukrotnie – dyplom Ministra Budownictwa za kierownictwo wyróżnionej pracy dyplomowej (1997, 2001). Dr inż. B. Rymsza od 2008 roku jest już na emeryturze, jednak nadal prowadzi zajęcia dydaktyczne i współpracuje z młodszymi kolegami, czego potwierdzeniem jest niedawny, bardzo interesujący referat: G. Kacprzak, R. Kuszyk, B. Rymsza: „Przykład optymalizacji posadowienia budynków na gruntach organicznych” (XV KK MGiIG – Bydgoszcz, 2009).
Wyrazem uznania dla wieloletniej działalności naukowo-inżynierskiej i dydaktycznej dr. inż. B. Rymszy niech będą fragmenty dwóch listów:

  • występując do Rektora PW w sprawie dodatkowego przedłużenia zatrudnienia dr. B. Rymszy, ówczesny Dziekan Wydziału prof. G. Jemielita napisał m.in.: „Dr Rymsza jest wybitnym ekspertem – geotechnikiem. W tej dziedzinie nie mamy na Wydziale lepszego fachowca” (26.03.08);
  • w wystąpieniach do Dziekana Wydziału Inżynierii Lądowej o wyznaczenie opiekuna naukowego „Ogólnopolskiej Studenckiej Konferencji Geotechnicznej” Prezes Koła Naukowego Budownictwa Ogólnego napisał: „… Prosimy o mianowanie dr. inż. Bogdana Rymszy ze względu na wcześniejszą bardzo dobrą współpracę w innych projektach, dorobek naukowy, umiejętności dydaktyczne, charyzmę i dobre podejście do studentów…” (9.11.2012).

Na zakończenie, do tradycji Krajowych Konferencji MGiIG weszły „mecze geotechniczne” w siatkówkę (seniorzy kontra juniorzy). Wielokrotnym zdobywcą pucharu Prezydenta PKG był kapitan drużyny seniorów B. Rymsza, Życzę mu zdobycia kolejnego na XVIII Konferencji.

Prof. dr hab. inż. Stanisław Pisarczyk