Prof. dr inż. Jerzy Przystański |

Propozycja napisania noty o działalności naukowej i zawodowej prof. dr. inż. Jerzego Przystańskiego, którą otrzymałem od prof. dr. hab. inż. E. Dembickiego sprawiła mi dużą satysfakcję. Sądzę, że każdy podjąłby się tego rodzaju zadania, bowiem prof. J. Przystański jest osobowością niezwykłą, barwną i pełną uroku. Satysfakcja napisania noty w moim przypadku wynika z tego, że prof. J. Przystański był moim wykładowcą, a następnie przełożonym, mentorem mojej działalności naukowej i bliskim przyjacielem. Ze względu na osobowość prof. J. Przystańskiego, Jego niezwykle otwarty, przyjazny i pełen uroku sposób bycia zjednywał sobie wielu ludzi, stąd grono przyjaciół Profesora jest obszerne. W tym gronie znajdują się wypromowani doktorzy, którzy podkreślają Jego pozycję jako wybitnego dydaktyka, inżyniera, naukowca i wychowawcy młodego pokolenia badaczy. W gronie wypromowanych doktorów są: S. Janiński, J. Jeż, M. Kania, M. Kumor, J. Sobkowiak i A. Zawalski.

Swoją wybitną pozycję naukową i zawodową, która jest wizytówką wielkopolskiej geotechniki, budował prof. J. Przystański systematycznie i niełatwo. Droga ta jest zaznaczona również aspektami politycznymi. Warto dodać, że polityka i prawdziwie rozumiany patriotyzm były i są Jego pasją.

Profesor Jerzy Przystański urodził się 13 kwietnia 1928 roku w Kotlinie, w Wielkopolsce. Po maturze uzyskanej w liceum ogólnokształcącym w Jarocinie, przez dwa lata pracował w przedsiębiorstwie budowlanym (początkowo jako robotnik), równolegle kończąc technikum budowlane. Uniknął w ten sposób przymusowego wyjazdu do ZSRR, narzuconego w 1948 r. przez ówczesne władze, w formie skierowania na studia filmowe do Moskwy.

W latach 1950-1956 studiował na Wydziale Budownictwa Lądowego Politechniki Poznańskiej. Tutaj już na III roku studiów został zatrudniony jako asystent. Po uzyskaniu dyplomu, przez kolejne cztery lata łączył pracę dydaktyczną i naukową na Politechnice Poznańskiej z zatrudnieniem na stanowisku starszego projektanta w jednym z poznańskich biur projektowych. W Politechnice Poznańskiej zorganizował wówczas pierwsze laboratorium mechaniki gruntów w Poznaniu.

W 1964 roku obronił na Wydziale Budownictwa Lądowego Politechniki Wrocławskiej rozprawę doktorską, zatytułowaną „O przekazywaniu obciążenia przez pobocznicę pala w piaszczystym ośrodku gruntowym”. Promotorem rozprawy był prof. Igor Kisiel.

Od 1971 roku prof. J. Przystański pełnił funkcję kierownika Pracowni Mechaniki Gruntów i Fundamentowania w Instytucie Inżynierii Lądowej Politechniki Poznańskiej, a od 1991 do 1993 r. był kierownikiem Zakładu Geotechniki i Geologii Inżynierskiej w tym Instytucie.

W okresie od 1962 do 1970 roku prof. J. Przystański był wykładowcą w Katedrze Gruntoznawstwa i Budownictwa Ziemnego Akademii Rolniczej w Poznaniu. Przez okres działalności na Wydziale Budownictwa Lądowego Politechniki Poznańskiej pełnił następujące funkcje:

od 1973 do 1976 roku – prodziekana Wydziału Budownictwa Lądowego,
od 1974 do 1976 roku – kierownika punktu konsultacyjnego Wydziału Budownictwa Lądowego Politechniki Poznańskiej w Bydgoszczy,
od 1976 do 1981 roku – wicedyrektora Instytutu Inżynierii Lądowej,
od 1981 do 1982 roku – prorektora Politechniki Poznańskiej ds. studenckich (odwołany po wprowadzeniu stanu wojennego 22.01.1982),
od 1982 do 1987 roku – wicedyrektora Instytutu Inżynierii Lądowej,
od 1987 do 1991 – dyrektora Instytutu Inżynierii Lądowej.
W okresie od 1968 do 1984 roku był także głównym konsultantem ds. geotechniki Geoprojektu w Poznaniu.

Niewątpliwą pasją prof. J. Przystańskiego była działalność dla dobra geotechników, a szczególnie dla wielkopolskich geotechników. Od 1975 roku, przez trzy kadencje pełnił funkcję przewodniczącego Komitetu ds. Geotechniki przy NOT w Poznaniu, a od 1988 do 1992 roku był wiceprezydentem Polskiego Komitetu Geotechniki, przy Radzie Głównej NOT, w okresie od 1992 do 1998 pełnił funkcję wiceprezydenta Polskiego Komitetu Geotechniki. W tym czasie był przedstawicielem Polskiego Komitetu Geotechniki w Komitecie Technicznym TC-16 International Society Soil Mechanics and Foundation Engineering.

Jeden fakt z działalności prof. J. Przystańskiego wymaga szczególnego podkreślenia. Jest to prawie niewiarygodne, ale w tak trudnym okresie lat osiemdziesiątych Wielkopolska miała swój periodyk geotechniczny, zatytułowany „Geotechnika w Wielkopolsce”, którego ukazały się 3 wydania. Redaktorami wydawnictwa byli prof. J. Przystański, prof. Z. Młynarek i dr J. Rzeźniczak. O prężnej działalności Wielkopolskiego Oddziału Polskiego Komitetu Geotechniki świadczą zorganizowane konferencje, np. Posadowienie budowli na gruntach słabych, czy X Krajowa Konferencja Mechaniki Gruntów i Fundamentowania oraz liczne międzynarodowe seminaria.

Działalność naukowa prof. J. Przystańskiego naznaczona jest wyjątkowym elementem, a mianowicie tym, że zawsze był inżynierem, potrafił doskonale swoje zainteresowania teoretycznymi aspektami mechaniki gruntów przełożyć na praktyczne rozwiązania dla posadowienia budowli. Obszar zainteresowań badawczych prof. J. Przystańskiego obejmował następujące zagadnienia:

zagadnienia nośności pali pojedynczych i fundamentów palowych (8 publikacji);
konsolidacja gruntów ściśliwych, ze szczególnym uwzględnieniem gruntów organicznych oraz wpływ procesów konsolidacji na zmiany geotechnicznych właściwości i parametrów tych gruntów, w tym oryginalne osiągnięcia badawcze w zakresie nieliniowych modeli obliczeniowych konsolidacji torfów i tzw. wzmocnienia gęstościowego torfów, liczne zastosowania wdrożeniowe (13 publikacji, dwa granty centralne z tej tematyki);
prognozowanie osiadań fundamentów i szacowanie parametrów odkształceniowych podłoża metodą wsteczną (17 publikacji), liczne zastosowania praktyczne i wdrożenia opracowanych procedur prognozowania osiadań budynków wysokich);
problemy posadowienia budowli na iłach serii poznańskiej i badania właściwości tych iłów (7 publikacji).

Ogółem prof. J. Przystański opublikował 61 prac, w tym 33 indywidualnych i 28 współautorskich, przy czym:

11 prac ogłoszonych zostało w językach obcych, na międzynarodowych konferencjach,
monografia zbiorowa, pod kierunkiem J. Przystańskiego pt.: „Posadowienie budowli na gruntach pęczniejących”, wydana w serii Rozprawy PP, nr 244, Poznań 1991 oraz „Wytyczne posadowienia budowli na gruntach pęczniejących”, Instr. nr 296, ITB, Warszawa 1990.
Ponadto jest autorem dwóch skryptów, które cieszą się do chwili obecnej dużym zainteresowaniem:
„Wykopy fundamentowe i odwodnienia gruntów”, Wyd. PP, Poznań, 1967, 1976, 1981, 1984,
„Obliczenia statyczne fundamentów bezpośrednich”, Wyd. PP, Poznań 1978, 1984.

Inżynierski wymiar działalności prof. J. Przystańskiego charakteryzuje się tym, że prof. J. Przystański był zawsze dostępny, aby udzielić fachowej rady do rozwiązania problemu geotechnicznego. Na terenie Wielkopolski nie realizowano inwestycji budowlanej bez udziału prof. J. Przystańskiego. Konsultował szereg przedsięwzięć inwestycyjnych w Niemczech – NRD (rewaloryzacja zespołu pałacowego Sanssouci w Poczdamie, wzmacnianie podłoża pod silosy), posadowienie kilku wysokich obiektów hotelowych w złożonych warunkach gruntowo-wodnych w Bułgarii, a także wielu obiektów użyteczności publicznej i przemysłowych w Iraku oraz w Rosji (ZSRR).

Działalność prof. Jerzego Przystańskiego została dostrzeżona przez liczne grona zawodowe i naukowe. Za jedno z najważniejszych wyróżnień należy uznać to, że wielokrotnie był wybrany przez studentów jako „najlepszy wykładowca na Wydziale Budownictwa Lądowego Politechniki Poznańskiej”. Inne odznaczenia to Złoty Krzyż Zasługi, Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Złote Odznaki Honorowe NOT i ZNP oraz liczne odznaczenia branżowe i regionalne, w tym tytuł Honorowego Członka Polskiego Komitetu Geotechniki.

Opracował
Prof. dr hab. inż. Zbigniew Młynarek

Ps. Chciałbym złożyć wyrazy podziękowania dr inż. Mieczysławowi Kani za udostępnienie i przygotowanie materiałów do napisania niniejszej noty biograficznej.